Η νομοθεσία της Μακεδονικής Δυναστείας και η σύγκρουση της με τους «δυνατούς»

θεριστές

Οι αυτοκράτορες της μακεδονικής δυναστείας φρόντισαν να αναθεωρήσουν την υπάρχουσα νομοθεσία  και να εκδώσουν νόμους προσαρμοσμένους στις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες της εποχής, γιατί ήθελαν να βελτιώσουν τη λειτουργία της διοίκησης και να αντιμετωπίσουν τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα. Έτσι εκδόθηκαν αυτή την εποχή οι ακόλουθες συλλογές νόμων:

Πρόχειροι Νόμοι: εύχρηστο απάνθισμα (συλλογή) νόμων.

Επαναγωγή: εισαγωγή στον Πρόχειρο Νόμο που καθόριζε τις αρμοδιότητες του αυτοκράτορα και του Πατριάρχη.

Βασιλικά: συλλογή νόμων, κυρίως από τον Ιουστινιανό.

Επαρχικόν Βιβλίον: διατάξεις που ρύθμιζαν τη λειτουργία των συντεχνιών της Κωνσταντινούπολης.

Νεαρές: νέοι νόμοι που στόχευαν στον περιορισμό των μεγάλων γαιοκτημόνων.

Νόμοι και αγώνας κατά των δυνατών

Στα χρόνια των Μακεδόνων, το κράτος αγωνίζεται κατά των μεγάλων γαιοκτημόνων (δυνατοί). Οι δυνατοί επεδίωκαν να αρπάξουν τη γη των φτωχών, να αποκτήσουν προνόμια και να κατακτήσουν την πολιτική εξουσία. Το βυζαντινό κράτος θα προσπαθήσει να προστατεύσει τους ελεύθερους καλλιεργητές από τις καταχρήσεις των δυνατών, κυρίως με τις Νεαρές. 

Γεωργοί και αμπελουργοί

Διάβασε το 2^ο παράθεμα του σχολ. Βιβλίου, σελ. 51 και απαντήστε στην ερώτηση: Γιατί οι ελεύθεροι καλλιεργητές είναι απαραίτητοι στο βυζαντινό κράτος; 

Οφέλη από την ύπαρξη των μικροκαλλιεργητών
(Νεαρά του 934)

     Η εξουσία τέτοιων ισχυρών προσώπων αύξησε υπερβολικά τη μεγάλη ταλαιπωρία των φτωχών, διότι [οι δυνατοί] με το πλήθος των οικόσιτων υπηρετών τους, των μισθαρνων οργάνων τους και των άλλων παρατρεχάμενων και ακολούθων τους προκάλεσαν βίαιες επιθέσεις, διώξεις, αγγαρείες (υποχρεωτική προσφορά υπηρεσιών), άλλες θλίψεις και στενοχώριες (στους φτωχούς) και προξένησαν μεγάλη καταστροφή στο κοινό συμφέρον [...].
   Αλλά η ύπαρξη πολλών μικροϊδιοκτητών προσφέρει μεγάλα οφέλη στο κράτος, καθώς αυτοί πληρώνουν φόρους και παρέχουν στρατιωτικές υπηρεσίες στο κράτος. Τα οφέλη αυτά θα εκλείψουν, αν μειωθεί ο αριθμός των μικροκτηματιών. Όσοι λοιπόν είναι επιφορτισμένοι με τη δημόσια ασφάλεια πρέπει να απαλλαγούν από τους ταραξίες, να απομακρύνουν τα ενοχλητικά στοιχεία και να διασφαλίσουν τη δημόσια σωτηρία.

N. Svoronos, Les novelles des empereurs Macedoniens ..., έκδ. Π. Γουναρίδης, Ε.Ι.Ε./Κ.Β.Ε-ΜΙΕΤ, Αθήνα 1994, 85.

Με τους νόμους αυτούς οι Μακεδόνες αυτοκράτορες επέβαλαν ή πέτυχαν τα εξής:

1. Να προτιμώνται ως αγοραστές οι γείτονες και οι συγγενείς, όταν πουλιόταν ένα κομμάτι κοινοτικής γης.
2. Να αποδίδονται τα χωράφια που είχαν σφετεριστεί οι δυνατοί στους προηγούμενους φτωχούς ιδιοκτήτες τους χωρίς αποζημίωση.
3. Να απαγορεύεται η πώληση και η αγορά στρατιωτικών κτημάτων. Όποιος διέθετε τέτοια κτήματα ήταν υποχρεωμένος να στρατεύεται.
4. Να περιοριστεί η αύξηση της εκκλησιαστικής περιουσίας.
5. Να πληρώνουν οι δυνατοί τους φόρους των φτωχών του χωριού (1002), μια υποχρέωση που βάραινε παλιότερα την κοινότητα συλλογικά (αλληλέγγυον).

Οριοθέτηση της γης